Je bent er waarschijnlijk een groot deel van je leven mee gepest. Je achternaam. Waar komt deze vreemde naam toch vandaan zul je je vast wel eens hebben afgevraagd? Ik wel tenminste. Allereerst kunnen we vaststellen dat het een hele oude achternaam is. Eentje die al bestond voordat de Burgerlijke Stand werd ingevoerd en men verplicht werd om een achternaam te kiezen. Vele kozen toen, omdat men dacht dat het tijdelijk zou zijn, een hele vreemde achternaam. Echter na het vertrek van de Fransen bleef het bestaan. In die tijd werd door onze voorouders de naam Kwak al gedragen.
Van de achternaam zijn vele schrijfwijze. Als je in de archieven duikt dan zie je in de indexen dat Kwak, Quak, Quack en ook Qak allemaal op een hoop wordt gegooid. Zoals jullie wellicht hebben waargenomen, als je de huwelijks- en doopaktes van onze voorouders bekijkt, dan zie je de schrijfwijze veranderen. Momenteel heb ik de familie van Frans Quak en Dirkje van der Sluis gepubliceerd en hier zie je voor het eerst de naam Quak verschijnen. Maar ook Kwak, in de overlijdensaktes. De beste verklaring hiervoor is dat de ambtenaren de namen gewoon niet goed opschreven. Gaande weg is de schrijfwijze fonetisch verbaster. Wellicht was dit dus ooit Quack.
Wat we kunnen waarnemen, uit de recent gepubliceerde stamboom, is dat Voorne-Putten de bakermat lijkt van onze familie. Hier komen ‘ we’ vandaan. Eeuwen hebben onze voorouders hier gelopen. Als je op Voorne-Putten loopt en verteld dat je van Kwak bent kijkt niemand raar op. Een enkeling weet zelfs dan Zwartewaal te noemen of refereert naar de Burgemeester en het landhuis de Olyphant.
In de kaart van Nederland uit 2007 zijn de naamdragers Kwak als eens in kaart gebracht. Hier valt ook direct op dat regio Rotterdam en dan met name het eiland Voorne Putten tot de bakermat geregend mag worden.
In 1947 is ook al eens een telling geweest waarbij Zuid-Holland in de top stond met 417 van de 530 Kwakken in Nederland. Voor meer informatie over de spreiding van Kwakken over Nederland zie de website van het Meertens Instituut.
Terug naar de oorsprong van de naam. Nu we de herkomst met een redelijke zekerheid kunnen vaststellen en we dus op het eiland Voorne-Putten moeten zoeken naar een verklaring komen we al snel op een aantal mogelijke opties.
In het jaar 1475 werd tussen Rockanje en Hellevoetsluis de polder de Quack aangelegd. Onze familienaam zou hier zijn oorsprong kennen. Hebben onze voorouders in of naast de polder geleefd? Hoe komt de polder dan aan zijn naam is dan de logische vervolgvraag.
Over de herkomst van het woord Kwak zijn er een aantal verklaringen te vinden: de klanknabootsing van verschillende dieren, dranksoorten (jenever, bier), een vissersboottype en een spelbord (quaecbort) waarmee het kwakspel, een dobbelspel, werd beoefend.
Ook wordt wel eens de verwijzing naar de vogelsoort genoemd. Hoe komt deze vogel aan zijn naam? Quack werd ook wel eens gebruikt om slikgrond te duiden.
Tot slot is ook wel eens gesuggereerd dat de naam Quack is meegenomen door Hugenoten die via Fransen havens zijn gevlucht naar de Nederlanden en daar uiteindelijk hun achternaam moesten vernederlandsen. Deze laatste theorie is wat mij betreft het minst waarschijnlijk omdat de naam Quack al voor de vlucht van de Hugenoten wordt gebruikt op Voorne-Putten.
Wellicht moeten we ons voor de naam wenden tot de vermoedelijke organisatie die verantwoordelijk was voor de inpoldering. De heren van Voorne-Putten namen zelden zelf de leiding in handen over deze inpolderingsactiviteiten. Vermoedelijk hebben Vlaamse abdijen bij deze systematische bedijking op Voorne-Putten een belangrijke rol gespeeld. Deze abdijen waren destijds bekend om hun technisch-organisatorisch kunnen. Een van de oudst bewaarde documenten over Voorne-Putten betreft een schenking uit het jaar 1220 door Dirk van Voorne aan de West-Vlaamse cisterciënser abdij Ter Doest, als dank voor inspanningen ten behoeve van herdijking van grotendeels ingevloeid land.
Dan blijft nog altijd de vraag bestaan wie de naam gegeven heeft? De opdrachtgever de heer van Voorne of de Abt van de abdij? De abdij Ter Doest ligt in Lissenwege een deelgemeente van Brugge. De abdij bestaat nog steeds. De zoektocht komt dus uit in dit klooster en de abt uit die tijd Laurens de Vriendt.
Misschien ligt het antwoord op onze vraag in dit klooster verborgen.
Bronnen:
- Wikipedia pagina over de Abdij Ter Doest
- Verklaring van de achternaam Kwak en de spreiding over Nederland, Meertens Instituut
- Boek Voorne-Putter, Peter Don
Recente reacties